جزییات وبلاگ
بنا بر سوابق، ايران از قديمى ترين كشورهايى است كه براى تامين مخارج عمومى، اقدام به اخذ ماليات كرده است. عده ای از مورخان بر اين باورند كه تاريخجه ى ماليات ايران مربوط به ٥٠٠٠ سال قبل مى شود .
تاريخچه ماليات قبل از اسلام
طبق تحقيقات باستان شناسى، از زمان پادشاهان سومرى در اواسط قرن سوم پيش از ميلاد، اخذ ماليات در زمان اميراطورى ايران باستان رواج داشته است. در آن زمان مردم به سه گروه آزاد، برده و غلام طبقه بندى مى شدند. آزادها بايد ماليات نقدى پرداخت مى كردند و بردگان وغلامان هم بيگاری مى كردند.
ماليات در زمان هخامنشيان
در زمان هخامنشيان هم دريافت ماليات مرسوم بوده است. در زمان كوروش وكمبوجيه روش منظم و سازمان يافته براى دريافت ماليات وجود نداشت وفقط دفاترى براى ثبت ماليات ها موجود بود. در آن دوران در دفاتر و سازمان هاى مربوط به ماليات، عمليات ثبت ماليات را انجام مى دادند. ماليات نه تنها از مردم دريافت مى شد بلكه از كشورهاى مجاور نيز هدايا و ماليات هايى به فراخور گرفته مى شد.
ماليات در دوران اشكانيان
اشكانيان نيز روش هاى هخامنشيان براى دريافت ماليات را در پیش گرفتند و با ايجاد ديوان ماليه، ماليات را از منابع مختلفى از جمله ماليات اراضى، ماليات اقطاع وهدايا دريافت مى كردند.
ماليات در دوران ساسانيان
در زمان ساسانيان به خاطر اهميت زيادى كه به ماليات وباج و خراج قائل بودند، ماليات صورت پیچیده ترى به خود گرفت. در آن زمان سه نوع ماليات مرسوم بود كه از روى دفاتر معينى از مردم اخذ مى شد:
ماليات اراضى
ماليات سرشمارى
ماليات سرانه
نکته جالب توجه در آن زمان معافیت های مالیاتی بود که افراد فقط در سن ۲۰ تا ۵۰ سال موظف به پرداخت مالیات بودند و زنان و اطفال و افرادی که سن شان کمتر از ۲۰ یا بیشتر از ۵۰ بود از پرداخت ماليات معاف بودند.
ماليات در دوران حكومت اسلامى
پس از اسلام آوردن ایرانیان و تسلط اعراب بر ایران، مالیات و دفاتر ثبت نام های عربی خمس و زکات تغییر نام دادند. ضمن آن که مالیات های جدیدی مانند مالیات مستغلات،ضرابخانه، کشتیرانی، ماهیگیری، معادن و کسبه و صنعتگران به ليست ماليات ها افزوده شد. ماليات زمين هاى مزروعى، خراج و مالياتى كه از مردم دريافت مى شد جزيه نام داشت. در ين دوران همه اقشار جامعه موظف به پرداخت ماليات بودند در حالى كه در دوران هاى قبل طبقه ممتاز الزامى به پرداخت ماليات نداشتند.
ماليات در دوران سلجوقيان
در اين دوره به دستور عبدالملك كندرى وزير طغرل، ماليات دوباره معناى فارسى گرفت و وصول ماليات ها با زور و چپاول مردم انجام مى شد.
ماليات در دوران تيموريان
در دوران تيموريان افرادى كه از پرداخت ماليات سرباز مى زدند و يا توان پرداخت ماليات را نداشتند محكوم به مرگ بودند.
ماليات در زمان صفويه
با گسترش تجارت هاى خارجى و داد وستد در زمان صفويان، ايران در مسير رشد و ترقى قرار گرفت. درامدهاى گمرکی، ماليات ارضى اغنام واحشام، ماليات سرانه و آب بها با نرخ مشخص و به طور نسبى به ماليات اضافه شد. اين سيستم در دوره افشاريه كامل تر و گسترده تر شد.
ماليات در دوران قاجار
به واسطه جنگ ها، كشور گشایی و مسافرت هاى پادشاهان قاجار و به طور كلى به دليل ضعف حاكمان قاجار، اوضاع ماليات كمى راكد شد. ولى به كمك اميركبير قدم هاى مهمى براى دريافت، وصول و نگهداری قانونمند ماليات و مصرف بهينه آن در خزانه، قوانين جديد وضع شد.
ماليات در دوران مشروطه
پس از مشروطه وهمزمان با انتخابات مجلس و پارلمان درسال ١٢٨٥ و تشكيل اولين كابینه
قانونى، ناصر الملک نخستین وزير ماليه كه از مجلس رأى اعتماد گرفت به همان شيوه سابق به كار اخذ ماليات ادامه داد. در اين دوره دخل و خرج مملكت به عهده مجلس شوراى اسلامى و نمایندگان مردم بود. در همين زمان بود كه اصل مساوات و برابرى افراد و اتباع كشور در برابر قوانین مالياتي رعايت شد و همه موظف به پرداخت ماليات شدند.
اولين قانون ماليات بر درامد
در ايران اولين قانونى كه مربوط به ماليات بود ١٢ فروردين ۱۳۰۹ در مجلس به تصويب رسيد و شركت ها و بازرگانان و مشاغل آزاد و حقوق بگيران موظف به پرداخت ماليات بودند.
دومين قانون ماليات بر درامد
دومين قانون در آبان۱۳۱۲ تصويب شد كه كامل تر از قانون قبلى بود. اين قانون در سال ١٣١٣ اجرایی شد و هنوز شامل درامد حاصل از مستغلات واملاک و مزارع نمى شد.
سومين قانون ماليات در كشور
در ١٩ ابان ماه ۱۳۲٢ قوانين ماليات مستغلات و ماليات صدى سه و ماليات بر درآمد از بين رفت، براى اولين بار درايران انواع مختلف درآمد پس از كسر حداقل بخشودگی تابع يک نرخ مالياتى شد.
چهارمین قانون ماليات بر درامد
چهارمین قانون مصوب تيرماه ١٣٢٨ بود كه تا سال ١٣٣4 اجرايى شد. اصلاحاتى كه در اين قانون به وجود آمد به دستور مصدق نخست وزير وقت بود. اين اصلاحات به نام تعيين تكليف لوايح دكتر مصدق نام گرفت. قانون ماليات بر درامد پس از اصلاحات بسيار در خرداد ١٣٣٩ تصويب شد.
اولين قانون ماليات مستقيم
اولين قانون ماليات مستقيم در سال ١٣4٥ توسط مجلس تصويب شد و درسال ١٣6٧ اجرايى شد. الحاقيات اين قانون در سال ١٣٧١ تصويب شد. آخرين الحاقات و اصلاحات قانون درسال ١٣٨٠ به پيوست تصويب نامه و آيين نامه در سراسر كشور اجرايى شد.
ماليات پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران
پس از پیروزی و با تغيير نظام و نيازها و شرايط اقتصادى سياسى و اجتماعى مردم مقررات جديد درباره ماليات هاى مستقيم و غير مستقيم به تصويب رسيد. در سال ١٣٥٨ قانون ماليات مستقيم تصويب شد و به صورت لايحه قانونى توسط شوراى انقلاب ارائه شد و در سال ۱۳۶۶ قانون تحت اصلاح وتجديد نظر قرار گرفت. قانون ماليات بر درامد در ايران از سال ١٣6٨ اجرايى شد.